Kto ratuje jedno życie, ratuje cały świat.

6 marca obchodzimy Europejski Dzień Pamięci o Sprawiedliwych. Promuje on postawy sprzeciwu wobec reżimów i pomocy osobom szykanowanym. Został ustanowiony przez Parlament Europejski w 2012 r. w celu uhonorowania ludzi, którzy w czasie ludobójstw XX i XXI wieku stawali w obronie ludzkiej godności i życia. Przeciwstawiali się terrorowi systemów totalitarnych – nazistowskiemu i komunistycznemu oraz innym zbrodniom przeciwko ludzkości. Narażali życie, aby ocalić innych.

Idea Dnia Pamięci o Sprawiedliwych nawiązuje bezpośrednio do tytułu i medalu Sprawiedliwy wśród Narodów Świata, nadawanego od 1963 r. nie -Żydom, którzy w okresie Holokaustu ratowali Żydów. Decyzję w tej sprawie podejmuje specjalna komisja złożona z sędziów Sadu Najwyższego Izraela po przeprowadzeniu rygorystycznej procedury weryfikacyjnej. Osobie uhonorowanej tytułem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata przysługuje, oprócz specjalnie wybitego medalu podpisanego jej imieniem i nazwiskiem oraz honorowego dyplomu, także przywilej wpisania nazwiska na Murze Honorowym w Ogrodzie Sprawiedliwych w Yad Vashem w Jerozolimie. Według najnowszych dostępnych danych, do początku 2020 r. Instytut Yad Vashem przyznał tytuł Sprawiedliwego wśród Narodów Świata 27 712 osobom, wśród których 7 112 pochodzi z Polski.

Jednocześnie inicjatorom Europejskiego Pnia Pamięci zależało na tym, aby pojęcie „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”, rozszerzyć na cały świat i na inne tego typu zjawiska. Kambodża, Rwanda, Srebrenica…- to kolejne miejsca, gdzie dokonano zbrodni ludobójstwa, choć po traumie Holokaustu wydawało się to niemożliwe. I gdzie znaleźli się Sprawiedliwi.

Data święta nie jest przypadkowa - 6 marca przypada rocznica śmierci Mosze Bejskiego (1921 - 2007) –więźnia obozu koncentracyjnego w Płaszowie, sędziego Sądu Najwyższego Izraela, inicjatora Ogrodów Sprawiedliwych w Jerozolimie oraz współtwórcy definicji Sprawiedliwy wśród Narodów Świata

W kilkudziesięciu krajach (m.in. Armenii, Bośni, Rwandzie, Włoszech i Francji) powstały lokalne Ogrody Pamięci Sprawiedliwych i komitety przyznające ten tytuł.

W Polsce pierwszy Ogród Sprawiedliwych powstał w 2014 r. na warszawskiej Woli, a uhonorowani tym tytułem zostali wówczas: Jan Karski, Marek Edelman, Tadeusz Mazowiecki, Anna Politkowska, Magdalena Grodzka-Gużkowska, Antonia Locetelli. W kolejnych latach dołączyli do nich m.in.: Petro Hryhorenko, Nelson Mandela, Witold Pilecki, Władysław Bartoszewski, Jan Zieja, Natalia Gorbaniewska, Rafał Lemkin, Raul Wallenberg.